GÜÇTEN DÜŞÜRÜLMÜŞ PARLAMENTER SİSTEM

Altılı Masa, haftanın ilk günü yaptığı 9. toplantısında ‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Anayasa Değişikliği Önerisi’ni açıkladı.
Çalışmaya emek verenler, partileri adına öneriyi anlattılar. Gelecek Partili Serap Yazıcı Anayasa Hukuku dersi verir gibiydi. CHP’li Muharrem Erkek siyaseten konuştu, dayanamayıp slogan bile attı. Sonuçta elimize 156 sayfalık bir metin ulaştı.

‘Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’ ifadesini ilk duyduğumuzda, herkes ‘güçlendirilmiş’ten ne kast edildiğini sormuştu. Tatmin edici bir cevap veren çıkmadı.
Şöyle bir mantık yürütüldüğünü hatırlıyorum:
‘Parlamenter Sistem’ vaadine aşırı anlam yüklenerek yola çıkıldı. Bu sistem değişikliği teklifinin eski olumsuzlukları hatırlatmasının önüne geçmek ve geriye gidiş olarak yorumlanmasını engellemek için bir formül bulundu ve başına ‘güçlendirilmiş’ sıfatı eklendi.
Bu yorum, Millet İttifakı ortaklarını ikna etmiş olmalı ki; halen ‘güçlendirilmiş’ kavramının olumlu çağrışımına sığınmaya devam ediyorlar. Ne de olsa tumturaklı bir ifade ve kulağa hoş geliyor.
100 maddelik öneride ‘güçlendirme’ sayılabilecek yalnızca bir düzenleme var. TBMM’de verilecek gensoru ile hükümet krizinin doğmasının önüne geçilmiş görünüyor. Metinde deniyor ki; “Gensoru görüşmeleri sırasında Başbakan veya Bakanlar Kurulunun tamamı aleyhine verilecek güvensizlik önergeleri, yeni Başbakanın ismini içermedikçe ve üye tam sayısının salt çoğunluğu tarafından imzalanmadıkça işleme konulamaz. Güvensizlik önergesinin Türkiye Büyük Millet Meclisinin üye tamsayısının salt çoğunluğuyla kabul edilmesiyle yeni Başbakan seçilir.”
Özetlersek; ancak yeni hükümeti kuranlar, mevcut hükümeti gensoru ile düşürebilecekler. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde gensoru verilerek hükümet düşürüldüğünde yeni hükümet zaten hazır olacak.
Geçmeden şunu da not edelim: bugüne kadar sadece 2 hükümet gensoru ile düşürülmüş. Açıkcası; gensoru kapısını kapatarak, parlamenter sistemdeki hükümet krizlerini, koalisyon içi çatışmaları, istikrarsızlıkları aşmak mümkün görünmüyor.
Özetin özeti: Güçlü bir güçlendirmeden söz edemiyoruz. Parlamenter Sistem’in başına ‘güçlendirilmiş’ sıfatı, bir reklam pırıltısı oluşturmak üzere eklenmiş.
Peki onu geçtik, önerilen parlamenter sistem mi? Bu soruya da can-ı gönülden “evet” denilemez. Öneriyi hazırlayanlar arada kalmışlar. Bir tarafta, ‘parlamenter sistemin gereğinin cumhurbaşkanını parlamentonun seçmesi’ gerçeği var. Diğer tarafta, halka verilen cumhurbaşkanını doğrudan seçme yetkisinin geri alınmasının, siyaseten yanlış olması gerçeği duruyor. Bu yaman çelişkiyi giderecek bir çözüm bulamamışlar ve ara yolu tercih etmişler. Cumhurbaşkanını halka seçtirip yani başkanlık sistemi gibi başlayıp sonrasını parlamenter sistem gibi getirmişler. Böylece sistemi baştan sakatlamışlar, işlemez hale getirmişler. Çatışma, nerden bakarsanız bakın görülecek kadar büyük. Cumhurbaşkanı, illa ki % 50+1 oyla seçilecek. Sonrasında, en yüksek oyu alan partinin genel başkanına, hükümeti kurma görevini verecek. Seçmenin en az yarısından bir fazlasının oyunu alan cumhurbaşkanı, sembolik görevler üstlenecek. Yüzde kaç oy alacağını bilmediğimiz ve kestiremediğimiz (% 30 da olabilir, daha aşağısı da…) partinin başkanı Başbakan olacak ve en önemli yetkileri kullanacak. Bundan daha esaslı çelişki olabilir mi? Bu sistem çalışır mı? Bir ihtimal var mı?
Sistemin tam olarak neye benzediğine bakarak isim bulmaya kalkışanlar, ucube formüllere ulaşmışlar: “Başkanlı Parlamenter sistem” ya da “Başkanlı Başbakanlık sistemi”… Dahası, ancak saymaya gerek yok.
Öneride olumlu yanlar da var elbette. AYM'ye bireysel başvuru alanının genişletilmesi, parti kapatmanın zorlaştırılması, insan onurunun esas alınması, kadına şiddetten suçlu bulunanların milletvekili seçilememesi, yargıda savuma ve iddia makamlarının eşitlenmesi, hayvan hakları, meclisin denetim yetkisinin güçlendirilmesi gibi yeniliklere kimin itirazı olabilir!
Ancak, genel tabloda sağlıklı çalışmayan, odağı şaşmış, güçten düşürülmüş bir sistem bunların hangisini başarabilir?