EKSİ FAİZ, SEROTONİN VE SERDAR BEYGİLLER

İnsan garip ihtiyaçları olan, garip bir varlık..
Maslov’un ihtiyaçlar hiyerarşisinde en alt seviyeden, yani açlık durumundan bir tık üste çıktığı an daha da garipleşip “kıyas” yapmaya başlıyor. Kıyası da bir garip insan türünün; kendisi zengin olup, komşusu daha zengin olduğunda majör serotonin salgılama seviyesi düşüp mutsuz oluyor fakat kendisi de komşusu da orta seviyede olduğunda serotonin artıyor ve mutlu oluyor…

Bir ekonomi yazısında bunları neden anlatıyorum; balonlar yüzünden anlatıyorum…
Rengarenk, boy boy balonlar…

TCMB ve Türkiye’deki bankalar,  takip edenlerin bildiği gibi, Türk Lirası’na uzun süredir eksi faiz vermekte. Yani paranı bana yatırırsan enflasyona karşı eritirim, paranı yok ederim diye alenen bayrak sallıyorlar. Peki deyin bana para nereye gitsin?

Dövize, döviz alana vergi geldi, fazla döviz alana sorgu geldi.
Yani Devlet diyor ki; dövizi alırken de beni bi göreceksin, satarken de. Altın için de ha keza… Peki buna rağmen dolarizasyon duruyor mu ülkede, durmuyor; %52 ile son 15 yılın rekorunda (2001 krizinde %59du) fakat al-sat yapmanın imkansızlaş(tırıl)ması yüzünden eski iştahın olmadığı aşikar. Alan da aldı, illah da satmam diyor.

Gelelim balonlara, o tombiş balonlara…
ABD ve Avrupa deli gibi para basarken ülkedeki  döviz çılgınlığı bir balon mudur? Tartışılır… Cari açıkla büyüyen bir ülke olarak devam ettikçe balon diyemeyiz kanımca.
Peki altının onsu 1900$’a giderken gram altın ben bu yazıyı yazarken 410TL’yi geçmişken altın fenomeni bir balon mudur? 2013’ü hatırlayın şişirip şişirip 2000$’dan 1000$’a ne güzel söndürdüklerini. Pfizer’ın ya da Roche’un “ahanda virüsün ilacını bulduuuk” demesiyle ne hale gelir bilemem…

Borsa? Eksi faize dönüldüğünden beri Borsa İstanbul’a 400 binden fazla yeni bireysel yatırımcı katılmış. Çoğunluğu İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’dan.
Tam “ne kadar güzel bir şey, bravo halkımıza” derken bir şeker firmasının bütün sanayi devlerini geçip borsanın en değerli şirketi olduğuna şahit olduk. Daha fazla veri vermiyorum bu yeter sanırım, balon mu değil mi siz karar verin?

Gelelim balonların hasına… Faiz düşük, vade uzun… Ve o akraban ya da komşun gitti aldı diye o hep süzdüğün  havuzlu sitedeki 9+3 daireyi. Ne oldu, döndük mü serotonine?
Bizim hormon vurdu dibe. O anda insanın gözü ne dolar görür, ne endeks… Bir delirme anı diyelim. Güzelce gidilir o 2019 boyunca tvlerde “inşaat sektörü iflasın eşiğindeee” diye ağlayan müteahhit kardeşten o ev alınır zamlı fiyata. 2019 boyunca toplam satılan sıfır konut 2020’de sadece bir ayda satılmış ve ortalama fiyat artışı %36…
Başka sözüm yok Hakim Bey…

E peki Serdar Beygiller kim? Anlatayım. Eşim (her Türk erkeği  gibi) boş zamanında malum sarı sitede gezinirken bir araba ilanı gösterdi. 10 yaşında bir japon cipine 220 bin TL fiyat biçilmiş ve ilan başlığına da “Serdar Bey’e hayırlı olsun” yazılmış. Birbirimize baktık uzun uzun. Ben dedim, “o paraya ev alınıyor Aydın’da”.. eşimde dedi, “90’lı yıllarda da öyleymiş”.
Uzun uzun otomobil piyasası balonunu anlatmaya gerek kalmadı sanırsam…

Peki size soru; Serdar Bey  bir zaman yolcusu mu, bizi alıp 90’lara götüren yoksa bu ekonomik ahvali yaratanlar mı? 9’0lar çok uzak sayılmaz, arada geçmişi kurcalamak karşılaştırma yapmak lazım…
Yazdıklarım kesinlikle yatırım tavsiyesi değil, sağlıklı ve mutlu yaşam tavsiyesidir.